leeservaringen

 

The Secret Magdalene, Ki Longfellow

Dit is het mooiste boek dat ik in 2015 gelezen heb. Ki Longfellow schetst een totaal andere Maria Magdalena, dan die ik ken uit de bijbellezingen van mijn vader en van de kerk. Daarbij schetst ze ook nog eens een prachtig tijdsbeeld van het het jaar 30 na Christus.
De Maria Magdalena, die ik uit de christelijke hoek ken, wordt in Lucas 10: 38-42 opgevoerd. ‘Op zijn reis kwam hij eens in zeker dorp, waar een vrouw, Martha geheeten, hem in haar huis ontving. Zij had een zuster, Maria genaamd, die zette zich aan de voeten van den Heer neder en luisterde naar zijn woorden. Martha daarentegen, die ijverig in de weer was met velerlei dienstbetoon, ging er bij staan en zeide: Heer, geeft gij er niet om dat mijn zuster het bedienen aan mij overlaat? Zeg haar dan mij te helpen. Maar de Heer gaf haar ten antwoord: Martha, Martha, gij bekommert u en geeft u moeite voor velerlei; er is slechts weinig nodig, of slechts eene zaak. Maria heeft het beste deel genomen, dat haar niet ontnomen zal worden.(De Bijbel, naar de Leidsche vertaling, 1914)

Zo. Hier worden de twee vrouwen even neergezet door Lucas. De gereformeerde vrouwenvereniging, waar mijn moeder lid van was, had de naam: Maria-Martha. Wie deze naam bij de oprichting van de Halse vrouwenvereniging in 1903 bedacht heeft, heeft zogezegd de koe en de geit willen sparen.
In 2005 heb ik de vertaling van de Nag Hammadi geschriften gekocht. De Nag Hammadi geschriften zijn gevonden in 1946 in Midden-Egypte. Ze bevatten onder andere het evangelie van Maria Magdalena. Petrus zei tegen Maria : "Zuster ,we weten dat de Verlosser meer van jou gehouden heeft dan van de andere vrouwen. Zeg ons de woorden van de Verlosser zoals jij je die herinnert, die jij kent maar wij niet kennen en die we ook nog niet hebben gehoord."
Maria Magdalena vertelt de apostelen wat zij weet. De broeders weten niet helemaal wat ze hiermee aan moeten.
Maar Andreas nam het woord en zei tegen de broeders: "zeg eens, wat denken jullie over wat zij gezegd heeft? Ikzelf geloof niet dat de Verlosser dit heeft gezegd, want het is duidelijk dat het afwijkende ideeën zijn." Petrus nam het woord en sprak over dezelfde dingen Hij vroeg hun over de Verlosser : "Zou hij werkelijk buiten ons om en niet openlijk met een vrouw gesproken hebben? Moeten wij ons soms omkeren en allemaal naar haar luisteren? Heeft hij aan haar de voorkeur gegeven boven ons?" (zie http://www.cormael.nl/wp-content/uploads/2013/12/Het-Evangelie-van-Maria-Magdalena.pdf)
Wie in het mannenbolwerk van de gereformeerde kerk is opgegroeid, snakt in zekere zin naar dit soort taal, zoals in het evangelie van Maria Magdalena.
The secret Magdalene gaat nog veel verder. Het is een fascinerende verbeelding van Maria Magdalena als ‘gelijke’ aan Jezus. Gelijk in wijsheid en... gelijke in de liefdesverhouding die tussen hen ontstaat

Goed. Het boek: The Secret Magdalene.
Mariamne (later Magdalene geheten) en Salome groeien op in een rijke joodse familie. Vrouwen tellen niet mee. Mariamne ‘spreekt’. Zij en Salome zullen later, als jongens verkleed, met hun ‘oom, Seth the Macabee’ naar Alexandrië in Egypte ‘vluchten’ om daar te gaan studeren. Mariamne wordt ‘John the Less’. Salome wordt ‘haar broer, Simon Magus’.
Ze studeren zeven jaar. Naast hun studie zijn ze veel in de beroemde bibliotheek van Alexandrië te vinden. Ze leren ‘dat ze eigen gedachten kunnen hebben.’ Ze maken daar onder andere een geheime ceremonie rondom Osiris, Isis en Horus (vader, moeder en zoon) mee. Mariamne leert van Seth dat ze moet luisteren naar die kleine stem in haar binnenste. ‘Know yourself en you know the All.’ Hij noemt haar in Alexandrië ook voor het eerst Mariamne of Magdal-eder, zij die de Tempel Toren is, een naam van de toren van een geheime tempel, verborgen op de berg de Carmel. Seth heeft in die tempel gewoond, zullen we verderop in het boek lezen, maar ‘hij wenste de wereld in te trekken.’

Ze keren – als jongens – na hun studie weer terug naar Galilea. Salome ‘valt’ op Johannes de Doper (‘John of the River’). Mariamne voelt zich vanaf het begin aangetrokken tot Yeshu. Als ze Yeshu en zijn tweelingbroer Jude voor het eerst ontmoet lijken ze op ‘thunderheads, seem like black clouds charged with lightning.’ Ze worden aan elkaar voorgesteld. Salome vraagt aan Mariamne wat ze heeft gezien. “I see that the One has finally come.” Ki Longfellow beschrijft ongelooflijk prachtig welke tederheid Yeshu heel langzamerhand begint te uiten tegenover – dan nog – John the Less. ‘He touches my forehead with the tip of one finger, and it is as if a mother has come to sing me to sleep. He traces the tear that rolls down my check, and it is as if a father has encircled me with his protective arm.’ Ze vraagt hem: “Are you the One?” Ze voelt zijn innerlijke verwarring en pijn aan, die ‘lies behind the ball of his eyes.’ Dan doet de stem in haar luidkeels van zich horen: “As I am the angel speaking truth – the one has come among you.”

Gelukkig is het geen boek dat zwemelt van heiligheid. Het is een prachtig aards boek. Het gaat ook over wit linnen en ruwe stoffen, over rode baarden en over Eio, de ezel. Over borsten en samengebonden borsten en kruiden die de menstruatie stoppen. Over de vliegjes, zand, zee, zon. Over Damascus, de berg Carmel, Jeruzalem, Galilea, de rivier de Jordaan. (Voorin het boek allemaal terug te vinden op een landkaart). Ik kan blijven citeren over de verwikkelingen tussen John the Less en Yeshu. John rent op een gegeven moment van ellende hard weg, vlucht. Dan, op bladzijde 169 lezen we: He says: “Then I will tell you a further thing, I have sat all night to know that you do not harm yourself, and now that I am assured you will not, I must leave you.” “Where do you go?” vraagt John the Less. “That I only can know when I get there. But you will do this for me, John, you will go back to the settlement, and you will live until I return.”
Yeshu zal de woestijn in trekken. Als hij terugkeert, weet ze dat hij haar al gezien heeft: Yeshu looks at me, at me. There is no movement of his mouth, no movement of his eyes, yet I know that he smiles in his heart to see me. Later, op bladzijde 179, zal Yeshu haar vertellen over zijn verblijf in de woestijn en dan ‘He touches the back of my hand with the tip of his forefinger. Als Yeshu dan de vraag stelt: “Who shall walk with me.” ‘I cannot avoid looking into his eyes. And there I find my answer. Yes. He thinks it will be me.
Later, op bladzijde 180, vertelt Yeshu over zijn ervaring in de woestijn. Hoe hij dacht, dat hij dood zou gaan, en dat ‘het’ toen kwam, als een perfecte witte duif. ‘ I say to you, John, it came as the deep soft sweetness that comes over a man when he looks into the eyes of his beloved. In that moment, the jealous and vengeful Yahweh left me. And in that same endless boundless moment, the Father entered. ‘
En: ‘I have looked into the eternal eye of All that Is and know there is nothing to be done but to walk in the Father’s Sight. From that moment to this, I have not ceased looking into his Eye.’

De wegen van Salome en Mariamne – als mannen – gaan scheiden als blijkt dat Salome rotsvast in Johannes de Doper als verlosser gelooft, terwijl Mariamne dit geloof niet deelt. Mariamne – John – trekt verder met Yeshu en zijn discipelen.
Yeshu doet een zogenaamd wonder: hij wekt een jongen tot leven. Als zijn tweelingbroer Jude vraagt: ‘Was die jongen echt dood,’ schrijft Ki Longfellow: ‘He smiles the smile I so love. “Would you have the dead called back from the Kingdom?” Geen wonderdoener dus in dit boek.
Het spel John/Mariamne/androgyn wezen wordt schitterend beschreven op bladzijde 231.
Op bladzijde 245 hoort Yeshu per ongeluk dat John Mariamne is. Zij vlucht hard weg, naar haar vertrouwde verzorgster sinds haar kindertijd: Tata. Ze gaat vrouwenkleren dragen, kan zich niet meer in het openbaar vertonen zonder sluier, maar weet: ‘But even as Mariamne, I swear I shall think of something.’ Gesluierd en wel sluipt ze onder het gehoor van Yeshu. ‘And the feeling comes that Yeshu sees me, that he has his eyes on me, that through he speaks out over all these thousands, yet he knows one among so many is John the Less, who is who she is, and knows too that John the Less is leaving.’ Ach. Dit boek is zowel ‘wijsheidsboek’ als ‘liefdesboek’.

Johannes de Doper wordt vermoord. Salome is sprakeloos van verdriet. Mariamne neemt haar mee, al verder reizend met Yeshu en de zijnen. Yeshu ‘geneest’ Perpetua, een bezeten vrouw. Hij zegt dat niemand hier iets over moet zeggen, maar de roem snelt hem al vooruit. Mariamne gaat terug naar haar vader, Josephus. Op een keer ziet ze Yeshu daar verschijnen. Hij is gevraagd door haar nicht Martha, om haar broer Eleazar te genezen. Als dat klaar is, vraagt Yeshu weer heel lief aan Mariamne of ze met hem meegaat. Ze antwoordt: “I will walk with you Yeshu. But I walk as Mariamne Magdal-eder, named this by Seth, though he has never said why.” Yeshu’s grip becomes painful. “It matters not if you are called Mariamne Magdal-eder or if you are called John the Less. What matters is that you will walk with me, for by your loss I have learned this great and terrible thing – no other is more beloved of me.”
Mariamne gaat mee. Eleazar trouwens ook. Ze trekken rond door Galilea. Yeshu geeft lezingen. Mariamne ziet hoe Yeshu iets anders bedoelt te zeggen, dan wat de mensen willen: ‘It seems to me that those who hear him, hear him only with their ears.’ Zo wordt Yeshu zo ongeveer in de rol geduwd van ‘de Verlosser.’ Op bladzijde 315 geeft Mariamne op een nacht een raad aan Yeshu: ‘Reaching out, I touch him, saying: “Perhaps you ask too much, beloved. The people are as children and you must treat them as children.” De mooie Megas, rondreizende toekomst voorspelster, wordt genezen door Yeshu en treedt toe tot zijn gevolg. Salome is inmiddels tot rust gekomen en is een kalme metgezellin voor Mariamne. Op bladzijde 336 verklaart Yeshu nog eens zijn uitdrukkelijke liefde aan haar. Ik zeg niet hoe. Lees het boek er op na.

Yeshu en zijn gevolg, waaronder Seth, Mariamne, Salome, gaan naar de ‘Secret Temple of the Carmelites’ op de berg Carmel. Seth heeft ooit deel uitgemaakt van de – zwijgende - bewoners, maar is daar vertrokken omdat hij niet stil wilde zitten en ‘wachten’ maar juist kennis op wilde doen. Yeshu wordt prachtig ondervraagd door de – dan tijdelijk even niet zwijgende – kloosterlingen. Op het laatst neem Appolonios of Tiana het woord. “Do you not know who you are?” Dan vertelt Yeshu de droom die hij de afgelopen nacht had: “I stood in the Temple of Herod and all around me it was cast down, stone upon stone. The great men of Jerusalem tore at their beards, they rent the fine robes they wore, and the tears that stood in their eyes blinded them with grief. Yet I did not feel sorrow, but a great joy, greater than any I have ever known, save for breathing in the breath of the Father. As you know dreams, tell me this dream.” Dan blijkt dat Appolonios ook een droom heeft gehad waarin hem gezegd wordt dat “it will not come to you in this life. Instead the words and the deeds of another will burn like a living flame deep in the hearts....” “I think that you are the other.” Mariamne kan ook niet anders dan hardop ‘spreken’. Het overkomt haar, luid en duidelijk. ‘The Voice.’ Ze schaamt zich dood, vlucht naar buiten. Yeshu vindt haar. Hij zegt haar dat hij zijn geloof door daden zal laten spreken. ‘’Therefore, if we do good deeds Mariamne who is John who is my heart, then the deeds that we do we must do well, and there must be no mistaking what occurs.”
Ze vertrekken uit het klooster en gaan op weg naar Jerusalem, daar waar het lot van Yeshu zich zal voltrekken. ‘For days we walk, many hundreds strong, from Cana in Galilea to Bethany in Judaea.’ Yeshu vraagt zijn discipelen om even verschoond te blijven van ‘wonderen te moeten doen.’ Mariamne is dichtbij hem. Ze wil soms ‘terug’ in plaats van verdergaan op de onontkoombare weg. Ze zoekt de hand van Yeshu; hij neemt de hare in zijn beide handen en zegt: “Have you not been my teacher John? Have you not taught me the Passion of Osiris?” Ze weet het. Yeshu zal moeten sterven.

Ze komen aan in Jeruzalem. Iedereen weet al dat ‘de Verlosser’ er aan komt. Mariamne en de haren logeren in het huis van haar vader. Yeshu houdt een lezing in de tempel, zeggende: “The Kingdom of Heaven is within you.” Ongechapperonneerd neemt Mariamne Yeshu mee naar de tuin van haar overleden moeder, de hof van Gethsemané. Ze zitten onder de appelboom, door haar moeder geplant voordat ze geboren is. Mariamne voelt ‘haar eigen stem in zich opkomen’ en met die eigen stem verklaart ze hem haar liefde en andersom. Hoogliedachtig. Hoe Ki Longfellow dan beschrijft dat ze met elkaar vrijen zonder dit woord te noemen; lees het zelf.
De volgende dag is de maaltijd met de discipelen. Intussen heeft Jude - geliefde tweelingbroer van Yeshu, altijd aan diens zijde - de rol op zich genomen van verrader. In de avond gaat Yeshu met de zijnen naar de hof van Gethsemané. Hij vraagt de discipelen om de wacht te houden. John vraagt hij hem te vergezellen. Het is een aangrijpende bladzijde, 398. Yeshu is een tijdje echt wanhopig, Magdalene (John) is hiervan getuige. Maar dan ‘lacht hij’ en weet ze dat hij ‘weet’ en totaal niet meer bang is.Alles gaat, zoals ze het ‘rollenspel’ gepland hebben. Yeshu wordt in de vroege morgen veroordeeld, gaat de kruisweg tussen alle toeschouwers door en wordt aan het kruis gehangen. Voordat het middernacht is – en sabbath -, wordt het lichaam van het kruis gehaald. Vanzelf is Yeshu met kruiden behandeld – de vrouwen weten hoe dat moet – en zijn de wonden aan het kruis met genezende vloeistoffen gedept. Yeshu lijkt dood, maar is feitelijk nog in leven als hij voor middernacht van het kruis wordt gehaald en ‘in het graf in de hof van Gethsemanë wordt gelegd’ maar niet heus. Hij wordt stiekem naar het huis van Mariamne’s vader gebracht en daar verpleegd. Helaas, zijn extra stootwond (om te zien of hij wel echt dood was) kost hem uiteindelijk nog het leven. Dat vond ik jammer. Ik zou zeer benieuwd zijn geweest hoe het boek verder was gegaan als Jezus in leven was gebleven, terwijl hij voor dood door moest gaan.

The Secret Magdalene. Mooiste boek van 2015 voor mij. Geweldig, hoe Ki Longfellow het verlangen van de ‘meiden’ al weet te schetsen om hun isolatie te ontvluchten, om kennis op te doen, om te studeren. Geweldig, die verkleedpartij als jongens. De gnostische visie spreekt mij onmiddellijk aan. Het is voor mij – vanaf een bepaalde leeftijd - aanwezig geweest onder alle bijbelverhalen die ik hoorde en las. Hier is dan iemand die het heel duidelijk zegt. Hoeveel denkwerelden, hoeveel kloosters en bibliotheken, zijn ons huidige leven wel niet vooraf gegaan. Ook deze rijkdom zit in het boek. Maar het is geen ideeënboek. Het is een roman. Ki Longfellow neemt ons mee van minuut tot minuut van dag tot dag van landschap tot landschap van dialoog tot dialoog. Prachtig.